dots-menu
×

Heathcote William Garrod, comp. (1878–1960). The Oxford Book of Latin Verse. 1912.

Rutilius Claudius Namatianus fl. 416 A.D.

Rome

EXAVDI, regina tui pulcerrima mundi,

inter sidereos Roma recepta polos,

exaudi, nutrix hominum genetrixque deorum

(non procul a caelo per tua templa sumus):

te canimus semperque, sinent dum fata, canemus:

hospes nemo potest immemor esse tui.

obruerint citius scelerata obliuia solem,

quam tuus ex nostro corde recedat honos.

nam solis radiis aequalia munera pendis,

qua circumfusus fluctuat oceanus.

uoluitur ipse tibi qui continet omnia Phoebus

eque tuis ortos in tua condit equos.

te non flammigeris Libye tardauit harenis,

non armata suo reppulit Vrsa gelu:

quantum uitalis natura tetendit in axis,

tantum uirtuti peruia terra tuae.

fecisti patriam dirersis gentibus unam:

profuit inuitis te dominante capi.

dumque offers uictis proprii consortia iuris,

urbem fecisti quod prius orbis erat.

auctores generis Venerem Martemque fatemur,

Aeneadum matrem Romulidumque patrem:

mitigat armatas uictrix clementia uiris,

conuenit in mores numen utrumque tuos:

hinc tibi certandi bona parcendique uoluptas

quos timuit superat, quos superauit amat.

inuentrix oleae colitur uinique repertor

et qui primus humo pressit aratra puer,

aras Paeoniam meruit medicina per artem,

fretus et Alcides nobilitate deus:

tu quoque, legiferis mundum complexa triumphis,

foedere communi uiuere cuncta facis.

te, dea, te celebrat Romanus ubique recessus

pacificumque gerunt libera colla iugum.

omnia perpetuo quae seruant sidera motu,

nullum uiderunt pulcrius imperium.

quid simile Assyriis conectere contigit armis?

Medi finitimos condomuere suos.

magni Parthorum reges Macetumque tyranni

mutua per uarias iura dedere uices.

nec tibi nascenti plures animaeque manusque,

sed plus consilii iudiciique fuit.

iustis bellorum causis nec pace superba

nobilis ad summas gloria uenit opes.

quod regnas minus est quam quod regnare mereris:

excedis factis grandia fata tuis.

percensere labor densis decora alta trophaeis,

ut si quis stellas pernumerare uelit;

confunduntque uagos delubra micantia uisus:

ipsos crediderim sic habitare deos.

quid loquar aerio pendentis fornice riuos,

qua uix imbriferas tolleret Iris aquas?

hos potius dicas creuisse in sidera montis;

tale giganteum Graecia laudet opus.

intercepta tuis conduntur flumina muris;

consumunt totos celsa lauacra lacus.

nec minus et propriis celebrantur roscida uenis

totaque natiuo moenia fonte sonant.

frigidus aestiuas hinc temperat halitus auras;

innocuamque leuat purior unda sitim.

nempe tibi subitus calidarum gurges aquarum

rupit Tarpeias hoste premente uias.

si foret aeternus, casum fortasse putarem:

auxilio fluxit, qui rediturus erat.

quid loquar inclusas inter laquearia siluas,

uernula quae uario carmine laudat auis?

uere tuo numquam mulceri desinit annus;

deliciasque tuas uicta tuetur hiems.

erige crinalis lauros seniumque sacrati

uerticis in uiridis, Roma, refinge comas.

aurea turrigero radient diademata cono,

perpetuosque ignis aureus umbo uomat.

abscondat tristem deleta iniuria casum:

contemptus solidet uulnera clausa dolor.

aduersis sollemne tuis sperare secunda:

exemplo caeli ditia damna subis.

astrorum flammae renouant occasibus ortus;

lunam finiri cernis, ut incipiat.

uictoris Brenni non distulit Allia poenam;

Samnis seruitio foedera saeua luit;

post multas Pyrrhum cladis superata fugasti;

fleuit successus Hannibal ipse suos;

quae mergi nequeunt, nisu maiore resurgunt

exsiliuntque imis altius acta uadis;

utque nouas uiris fax inclinata resumit,

clarior ex humili sorte superna petis.

porrige uicturas dominantia saecula leges

solaque fatalis non uereare colos,

quamuis sedecies denis et mille peractis

annus praeterea iam tibi nonus eat.

quae restant, nullis obnoxia tempora metis,

dum stabunt terrae, dum polus astra feret!

illud te reparat, quod cetera regna resoluit:

ordo renascendi est, crescere posse malis.

ergo age, sacrilegae tandem cadat hostia gentis:

submittant trepidi perfida colla Getae.

ditia pacatae dent uectigalia terrae:

impleat augustos barbara praeda sinus.

aeternum tibi Rhenus aret, tibi Nilus inundet,

altricemque suam fertilis orbis alat.

quin et fecundas tibi conferat Africa messis,

sole suo diues, sed magis imbre tuo.

interea et Latiis consurgant horrea sulcis,

pinguiaque Hesperio nectare prela fluant.

ipse triumphali redimitus arundine Thybris

Romuleis famulas usibus aptet aquas;

atque opulenta tibi placidis commercia ripis

deuehat hinc ruris, subuehat inde maris.

pande, precor, gemino placatum Castore pontum,

temperet aequoream dux Cytherea uiam;

si non displicui, regerem cum iura Quirini,

si colui sanctos consuluique patres.

nam quod nulla meum strinxerunt crimina ferrum,

non sit praefecti gloria, sed populi.

siue daur partiis uitam componere terris,

siue oculis umquam restituere meis:

fortunatus agam uotoque beatior omni

semper digneris si meminisse mei.